Chúng ta thường nói đến việc “dạy trẻ cách học”, nhưng ít khi nói tới việc “dạy người lớn cách tin”. Trong khi chính niềm tin – vào sự phát triển của học sinh – lại là thứ âm thầm định hình mọi thực hành sư phạm trong lớp học...
Một nghiên cứu hệ thống công bố trên Educational Psychology in Practice (Robinson & Bond, 2025) đã khẳng định lại điều tưởng như hiển nhiên nhưng ít được đào sâu: niềm tin của giáo viên về trí thông minh và tư duy không chỉ ảnh hưởng đến kỳ vọng mà họ đặt vào học sinh, mà còn lan tỏa sang cách học sinh nhìn nhận chính mình.
Cụ thể, giáo viên có tư duy phát triển (growth mindset) – tin rằng năng lực có thể rèn luyện – thường đặt kỳ vọng cao hơn, tạo ra môi trường học tích cực và hỗ trợ học sinh phát triển những chiến lược học tập hiệu quả. Ngược lại, những người tin rằng trí thông minh là cố định dễ rơi vào “cái bẫy gán nhãn”, vô hình trung giới hạn khả năng vươn lên của học sinh.
.jpg)
Tư duy của giáo viên, vì thế, không chỉ ảnh hưởng đến những gì họ dạy, mà còn quyết định cách học sinh cảm nhận về chính mình. Một học sinh có thể chưa giải được bài toán khó, nhưng nếu cảm nhận được rằng “cô tin mình làm được”, các em sẽ tiếp tục cố gắng. Ngược lại, một ánh nhìn nghi ngờ có thể đủ sức dập tắt ý chí học tập – kể cả khi tiềm năng vẫn còn đó.
Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra một thực tế đáng suy ngẫm: giữa niềm tin và thực hành sư phạm vẫn tồn tại một khoảng cách. Nhiều giáo viên dù tin rằng học sinh có thể tiến bộ, nhưng lại thiếu công cụ, phương pháp và hệ thống hỗ trợ để hiện thực hóa niềm tin ấy trong lớp học hằng ngày.
Ngược lại, nếu người dạy chưa thực sự tin vào khả năng phát triển của học sinh, thì dù có áp dụng kỹ thuật giảng dạy hiện đại đến đâu, những gì diễn ra trong lớp học cũng sẽ thiếu đi chất xúc tác quan trọng nhất: kỳ vọng tích cực và sự kiên trì có chủ đích.
Khoảng trống này không đơn thuần là thiếu kỹ năng, mà là thiếu một hệ triết lý sư phạm có chiều sâu – một “vùng mờ” đáng lo ngại trong đào tạo giáo viên hiện nay.
Chính khoảng cách đó làm nổi bật vai trò của triết lý giáo dục High Performance Learning (HPL) – một khung lý luận sư phạm được xây dựng dựa trên các nghiên cứu thần kinh học, tâm lý học và khoa học giáo dục hiện đại. HPL không chỉ khẳng định "Everyone Can", rằng mọi học sinh đều có thể đạt thành tích cao nếu được dạy đúng cách, mà còn cung cấp một hệ thống thực hành cụ thể giúp giáo viên chuyển hóa niềm tin phát triển thành hành động giảng dạy hằng ngày.
Thông qua các khái niệm cốt lõi như tư duy phát triển (growth mindset), tính dẻo của não bộ (neuroplasticity) và self-efficacy – niềm tin “mình có thể làm được” – HPL giúp giáo viên hiểu rõ vì sao mỗi lời nói, mỗi chiến lược giảng dạy, mỗi kỳ vọng đều góp phần hình thành hoặc làm xói mòn động lực học tập của học sinh.
Quan trọng hơn, HPL khắc phục khoảng trống năng lực của giáo viên không bằng những kỹ thuật rời rạc, mà bằng đào tạo thường xuyên, có hệ thống, giúp giáo viên hiểu được khoa học đằng sau hành vi học tập của học sinh; nắm bắt các chiến lược sư phạm đem lại hiệu quả cao; và quan trọng nhất, xây dựng một hệ giá trị nghề nghiệp đặt niềm tin vào sự phát triển của học sinh làm trọng tâm.
Một giáo viên thực hành HPL không chỉ là người “tin” vào học sinh, mà là người biết cách biến niềm tin đó thành trải nghiệm học tập thực sự: qua việc không ngại giao việc khó, không bỏ cuộc khi tiến độ học chậm, và không vội vàng gắn nhãn “kém” cho bất kỳ đứa trẻ nào.
Vì vậy, triết lý HPL không đơn thuần là lý thuyết giáo dục. Đó là bộ khung thực hành giúp lấp đầy khoảng cách giữa niềm tin và hành động, trao cho giáo viên một lộ trình rõ ràng để dạy học sinh trở thành người học độc lập, có tư duy chiến lược và lòng tự tin sâu sắc.
Bài học từ nghiên cứu của Robinson & Bond rất rõ ràng: cải thiện kết quả học tập không thể chỉ bắt đầu từ học sinh – mà phải bắt đầu từ tư duy và năng lực thực hành của người dạy. Và điều đó chỉ có thể đạt được nếu nhà trường đầu tư nghiêm túc vào đào tạo giáo viên theo hướng xây dựng triết lý – chứ không chỉ cung cấp kỹ thuật giảng dạy.
Bởi thầy cô không chỉ là người truyền đạt kiến thức – họ là người giữ lửa kỳ vọng. Và ngọn lửa ấy không bắt đầu từ giáo án hay điểm số. Nó bắt đầu từ một niềm tin sâu sắc rằng: mỗi đứa trẻ đều có thể tiến bộ – nếu ai đó đủ tin tưởng và kiên trì dẫn dắt các em.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
* Tác giả: Nguyễn Quang Minh (Chuyên gia giáo dục quốc tế)
.jpg)
ĐỌC THÊM BÀI CÙNG TÁC GIẢ:
.jpg)
.jpeg)
